Tỉ lệ thành công của các chu kỳ hỗ trợ sinh sản phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó, số lượng và chất lượng nang noãn giữ vai trò rất quan trọng. Kích thích buồng trứng là việc sử dụng các nội tiết tác động lên trục nội tiết sinh sản nhằm thúc đẩy sự phát triển nang noãn buồng trứng và tăng số lượng nang noãn thu được, từ đó tăng cơ hội thụ tinh và thụ thai ở người phụ nữ. Do đó, để tăng tỷ lệ thành công của các biện pháp hỗ trợ sinh sản, bệnh nhân thường được chỉ định kích thích buồng trứng. Nhưng mục tiêu, phác đồ, chất lượng của quá trình kích trứng của các biện pháp khác nhau thì khác nhau. Cùng 4women Clinic tham khảo bài viết dưới đây nhé!
Nội dung
Tốc độ phát triển của nang trứng
Mỗi nang noãn ban đầu chỉ có kích thước tương đối nhỏ từ 3-5mm. Trải qua quá trình chọn lọc, đến ngày thứ 7 của chu kỳ, nang noãn sẽ phát triển lên khoảng 5,5-8mm, đến ngày thứ 8-10 sẽ tăng lên thành 10-12mm. Sau đó, nang noãn sẽ phát triển thêm 2mm mỗi ngày. Cuối cùng đến khoảng ngày thứ 14 của chu kỳ thì nang noãn trưởng thành sẽ đạt kích thước chuẩn 20-28mm (trường hợp phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt 28 ngày).
Do các bất thường liên quan đến buồng trứng mà quá trình này có thể phát triển lâu hơn bình thường, hoặc mục tiêu là cần xảy ra đồng thời nhiều quá trình phát triển như này trong buồng trứng, thì các bác sĩ thường chỉ định bệnh nhân sử dụng thuốc để kích thích buồng trứng.
Kích thích buồng trứng trong IUI
IUI là biện pháp hỗ trợ sinh sản thường được áp dụng cho cặp vợ chồng hiếm muộn vì các nguyên nhân: tinh trùng người chồng yếu, rối loạn phóng noãn, lạc nội mạc tử cung, các vấn đề khác liên quan đến yếu tố cổ tử cung của người vợ…mà không thể thụ thai tự nhiên.
Mục tiêu của kích thích buồng trứng (KTBT) trong IUI nhằm tạo ra từ 2-3 nang noãn trưởng thành và có thể phóng noãn để tăng khả năng có thai.
Phương pháp IUI (Bơm tinh trùng vào buồng tử cung) sẽ có 3 cách
Dùng chu kỳ trứng tự nhiên sau đó lọc rửa tinh trùng và bơm IUI
Đây là cách hỗ trợ sinh sản giúp các cặp vợ chồng có thai một cách tự nhiên với chi phí thấp. Tỷ lệ có thai khi sử dụng cách này cho 1 chu kỳ bơm IUI thường thấp ( chỉ khoảng tầm 3% cho 1 chu kỳ IUI)
KTBT bằng thuốc uống rồi bơm IUI
Để tăng khả năng thành công của 1 chu kỳ IUI, bạn có thể được chỉ định kích trừng bằng thuốc uống rồi mới tiến hành bơm tinh trùng vào buồng tử cung. Mục tiêu nhằm kích thích được từ 1-3 nang trứng, tăng số lượng nang trội hơn chu kỳ tự nhiên (thường chu kỳ tự nhiên chỉ có 1 quả trứng). Phương pháp này tác động từ từ, lượng thuốc thấp nên hạn chế biến chứng quá kích buồng trứng, do đó theo dõi và điều trị đơn giản, chi phí cũng tương đối rẻ. Trong quá trình kích trứng bằng thuốc để làm IUI, thường thu được chất lượng trứng thường khá tốt, chất lượng hoàng thể để giữ thai cũng đạt yêu cầu. Tỷ lệ có thai khi sử dụng thuốc kích trứng đường uống tăng lên so với chu kỳ tự nhiên tầm 10 % chu kỳ.
KTBT bằng thuốc tiêm
Đối với những trường hợp không đáp ứng kích trứng bằng đường uống có thể sẽ được chỉ định thuốc tiêm. Đối với cách kích trứng này, kết quả thu được là có nhiều nang trứng trội, do đó tỷ lệ có thai cao nhất trong 3 cách làm IUI, tầm 15 % chu kỳ IUI. Tuy nhiên, khi sử dụng thuốc tiêm để kích trứng thường có quá nhiều nang trứng ( thu được trên 3 nang ở cả 2 buồng trứng). Do đó đồng thời cũng làm tăng nguy cơ gặp biến chứng quá kích BT, biến chứng liên quan đến xoắn vỡ BT. Ngoài ra, chất lượng trứng khi có quá nhiều nang trứng thường không tốt, do đó làm tăng nguy cơ sẩy thai, tăng nguy cơ thai bất thường, bệnh nhân cũng tăng nguy cơ gặp đa thai.
- Nếu song thai tăng các biến chứng song thai: dọa sẩy thai, đẻ non, hội chứng truyền máu giữa 2 thai, nguy cơ biến cố khi chuyển dạ song thai
- Nếu từ 3 thai trở lên phải giảm thiểu bớt đi còn 1 -2 thai trong tử cung → các tai biến của giảm thiểu
Quá trình giữ thai khi có quá nhiều nang trứng cũng thường gặp khó khăn do nội mạc tử cung không đồng bộ, bị chín sớm và chất lượng hoàng thể giữ thai cũng không tốt, khi đó lại cần bổ sung nội tiết progesteron để giữ thai.
Vì những nguy cơ biến chứng và điều trị biến chứng trên, nên chi phí kích trứng bằng thuốc tiêm thường tốn kém, quy trình tiêm cũng phức tạp, theo dõi và điều trị biến chứng cũng cần sát sao hơn. Do đó nếu dùng thuốc tiêm để KTBT trong IUI thì cần cân nhắc tỷ lệ thành công, có thể chuyển sang luôn làm thụ tinh ống nghiệm để tăng tỷ lệ và giảm các nguy cơ biến chứng nguy hiểm.
Quá trình kích thích BT mất tầm 10 ngày đến 2 tuần đôi khi lâu hơn. Tùy trường hợp cụ thể mà BS có thể sử dụng thuốc uống, thuốc tiêm để KTBT. 1 số trường hợp có thể phối hợp cả thuốc uống và thuốc tiêm. Khi nang trứng lớn nhất đạt tầm 20 mm, BS sẽ chỉ định tiêm thuốc gây rụng trứng, sau khi tiêm rụng trứng từ 24-36 h sẽ tiến hành bơm IUI.
Quá trình kích thích buồng trứng bằng bơm IUI bao gồm 3 giai đoạn.
- Giai đoạn 1: Chuẩn bị lọc rửa tinh trùng nhằm lựa chọn được những tinh trùng chất lượng tốt nhất.
- Giai đoạn 2: BS sẽ bơm tinh trùng vào buồng tử cung người phụ nữ dưới hướng dẫn của siêu âm
- Giai đoạn 3: Bổ sung nội tiết giữ thai tùy trường hợp ( nếu có nhiều nang trứng bắt buộc)
Sau bơm IUI 14 ngày sẽ thử thai.
Kích thích buồng trứng trong IVF
Thụ tinh trong ống nghiệm là một kỹ thuật phức tạp và tốn kém. Do đó, để tỷ lệ thành công của chu kỳ IVF, bệnh nhân cần được KTBT để thu được khoảng 10 – 20 trứng có chất lượng tốt.
Quy trình kích trứng trong IVF khá giống với quy trình kích trứng sử dụng thuốc tiêm trong IUI tuy nhiên mục tiêu kích trứng khác nhau. Với IUI là lấy được 1-3 nang trứng chất lượng tốt nhất và không bị quá kích BT, hạn chế tối đa nguy cơ đa thai. Quá trình KTBT trong thụ tinh ống nghiệm sẽ cần lấy được tầm 10-20 nang trứng trội, các nang trứng phải phát triển đều nhau, nhằm đạt được chất lượng trứng tốt nhất. Do đó liều lượng thuốc tiêm kích trứng trong thụ tinh ống nghiệm thường cao hơn gấp 2-3 lần so với IUI, bên cạnh đó các BS thường sử dụng những loại thuốc tái tổ hợp do có chất lượng và tinh chất tốt hơn, nhưng giá thành cũng do đó mà cao hơn. Để đảm bảo trứng chín đều, trước và trong quá trình kích trứng BS sẽ có những chế phẩm nhằm kích thích trứng phát triển đều cũng như hạn chế trứng bị rụng sớm.
Tại cuối chu kỳ kích trứng, sau khi cho tiêm rụng trứng 36h trong khi IUI thực hiện bơm tinh trùng vào buồng tử cung thì kỹ thuật IVF sẽ tiến hành chọc hút trứng để tiến hành thụ tinh với tinh trùng trong ống nghiệm, rồi sau đó lại chuyển phôi vào cơ thể người vợ để bắt đầu quá trình mang thai.
Tuy nhiên, phác đồ kích trứng trong IVF cũng phải dựa vào tình trạng cụ thể của bệnh nhân để quyết định phác đồ phù hợp nhất.
Các phác đồ thường được sử dụng trong kỹ thuật IVF
Phác đồ dài: Đồng vận GnRH và FSH
Bệnh nhân được siêu âm, theo dõi và tiêm GnRH đồng vận bắt đầu từ ngày 21 chu kỳ kinh (tiêm liên tục trong 12-14 ngày). Sau đó tiến hành xét nghiệm LH, Estradiol máu và siêu âm, nếu số lượng thụ thể đạt yêu cầu thì bắt đầu sử dụng gonadotropins. Gonadotropins được tiêm liên tục trong quá trình kích thích buồng trứng cho đến khi nang noãn trưởng thành. Khi siêu âm có ít nhất 2 – 3 nang ≥ 17 mm thì chỉ định tiêm hCG để kích thích rụng trứng. Tiến hành chọc hút trứng 36-38 giờ sau tiêm hCG.
Chuyển phôi được thực hiện ngày 2, ngày 3 hoặc ngày 5 sau chọc hút trứng và nuôi cấy phôi.
Phác đồ ngắn, phối hợp GnRH đối vận và FSH
Theo phác đồ này, Bệnh nhân bắt đầu sử dụng thuốc để kích thích buồng trứng vào ngày 2 hoặc 3 chu kỳ kinh và sử dụng liên tục đến ngày thứ 6 chu kỳ tiến hành siêu âm để sử dụng GnRHant từ khi đó đển khoảng ngày thứ 11 hoặc khi đường kính nang lớn nhất đạt 14 mm thì tiến hành tiêm hCG gây rụng trứng.
Thời điểm tiêm hCG, chọc hút trứng và hỗ trợ hoàng thể tương tự như phác đồ dài.
Kích thích buồng trứng trong IVM
IVM là phương pháp nuôi cấy trứng non trong ống nghiệm, lấy tế bào trứng sơ cấp từ những nang trứng chưa trưởng thành đem nuôi cấy trong môi trường phòng thí nghiệm (in vitro) để tạo ra các tế bào trứng trưởng thành phục vụ quy trình thụ tinh trong ống nghiệm. Ban đầu, IVM được phát triển để thay thế cho phương pháp kích thích buồng trứng ở những phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS). Gần đây, IVM đã được chỉ định mở rộng cho các nguyên nhân vô sinh hiếm muộn khác nhằm tránh tác dụng phụ do gonadotropin gây ra cũng như giúp giảm thiểu nguy cơ mắc biến chứng quá kích buồng trứng.
Đối với IVM, kích thích buồng trứng không nhằm mục tiêu tăng số lượng nang trứng mà mong muốn cải thiện chất lượng nang trứng. Với kỹ thuật này, bệnh nhân được chỉ định kích thích nhẹ buồng trứng bằng các thuốc kích trứng với liều thấp và ngắn ngày, sau đó được chọc hút trứng non, nuôi cấy trong ống nghiệm đến khi đạt được quá trình trưởng thành như trong buồng trứng của người phụ nữ bình thường thì tiến hành thụ tinh.
Kích trứng liên tục hay gián đoạn?
Mỗi 1 bệnh nhân có 1 đặc tính riêng, kích trứng liên tục hay nghỉ giữa các chu kỳ kích trứng thường theo chỉ định của bác sĩ, và cần có chuyên môn cao trong các quyết định kích trứng cho bệnh nhân, đồng thời cũng phụ thuộc vào kết quả khám lâm sàng, chuẩn đoán hình ảnh siêu âm, kết quả cận lâm sàng xét nghiệm nội tiết. Tuy nhiên, xét theo cơ chế sinh học thì có thể kích 3 chu kỳ liên tục hoặc có thể nhiều hơn. Khi kích thích buồng trứng đều giúp cơ thể và tử cung thuần thục và đáp ứng được chu kỳ sinh học. Càng những chu kỳ kích trứng sau, độ nhạy của buồng trứng với thuốc kích trứng tăng lên, từ đó cũng tăng khả năng có thai.
Chất lượng tinh trùng hầu như không thay đổi theo độ tuổi, nhưng chất lượng trứng thì suy giảm theo sự lớn dần của độ tuổi, do đó, cần kích thích buồng trứng sớm và liên tục đến khi có thai.
Lời kết
Tuy nhiên, để tránh lạm dụng thuốc kích trứng, hiểu sai hoặc sử dụng sai phác đồ kích trứng gây ra các biến chứng có hại như quá kích buồng trứng, suy buồng trứng sớm…., các bạn nên tìm đến những cơ sở uy tín, bác sĩ chuyên môn và có kinh nghiệm trong lĩnh vực chuyên khoa để được tư vấn và đưa ra phác đồ điều trị hợp lý.
8yu